مالیات یکی از روشهای درآمدزایی دولتها برای ارائه خدمات بهتر شهروندی هستند. به عنوان یک شهروند آگاه قطعاً میپسندید که مالیات خود را طبق قانون و براساس ضوابط تعیین شده پرداخت کنید، اما گاهاً مقدار مالیات تعیین شده آنقدر غیرمنطقی و یا ناآگاهانه است که چارهای جز اعتراض مالیاتی ندارید. در این میان مراحل اعتراض مالیاتی چگونه است؟ برای چنین اعتراضی باید سراغ کدام سازمانها برویم و مشکل را با کدام نهاد دولتی در میان بگذاریم؟
قبل از هر چیز بهتر است بدانید که انواع مالیات به دو شکل مستقیم و غیرمستقیم از شهروندان گرفته میشود. مالیاتهای غیرمستقیم همان پرداختهای تعیین شده بر قیمت کالاها و خدمات هستند. قاعدتاً هیچ کسی نمیتواند بر مقدار مبلغ مالیات تعیین شده کالاها طبق کانالهای قانونی اعتراض کند. اما بخش بزرگی از درآمدهای مالیاتی به شکل مستقیم اخذ میشود. مالیاتهایی که براساس درآمد و دارایی افراد محاسبه خواهند شد. آنچه به عنوان اعتراض مالیاتی میشناسیم، در واقع اعتراض به تعیین مالیاتهای مستقیم است. در این مقاله قصد داریم تا مراحل اعتراض مالیاتی را بررسی کرده و این ماجرای حقوقی را از اول تا آخر بررسی کنیم.
مالیاتهای مستقیم شامل چه موضوعاتی هست؟ و چرا میتوان اعتراض کرد؟
هر کسی در طول ماه و یا سال درآمدهایی دارد که به واسطه کار، ارائه خدمات، فروش و یا اجاره ملک دریافت میکند. از نگاه قانونی هر نوع درآمد افراد شامل مالیات میشود. این نوع مالیات مستقیم است که از درآمد افراد و یا دارایی آنها اخذ خواهد شد. مسئله محاسبه این مالیات است.
تعیین مالیات افراد حقوقبگیر کاملاً شفاف محاسبه خواهد شد. به هر حال طبق قانون بخشی از درآمد حقوق ماهیانه کارکنان و کارمندان به عنوان مالیات برداشته میشود. اما بسیاری از درآمدها تا این اندازه شفاف نیستند و لازم است تا با جزئیات محاسبه شوند. مالیات بر داراییها و یا درآمد مشاغل آزاد و یا درآمد واحدهای تولیدی و فروشگاهی از چنین موضوعاتی است. درکل تعیین مقدار مالیات مستقیم به دو روش انجام میشود:
-
محاسبه مالیات مستقیم از طریق خود اظهاری
در این روش افراد موظف هستند که طبق اساسنامه قانونی، اظهارنامه مالیاتی خود را تنظیم کرده و برای اداره مالیات ارسال کنند. اداره مالیات نیز بر اساس همین اظهارنامه قید شده در برگه تشخیص مالیاتی مقدار مبلغ مورد نظر را محاسبه خواهد کرد.
-
محاسبه مالیات مستقیم به روش علی الرأس
روشی است که در صورت عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی در موعد قانونی و یا درج اطلاعات نادرست در اظهارنامه مالیاتی توسط مأمور مالیاتی انجام میشود. در این روش مأمور مالیاتی بدون در نظر گرفتن اظهارنامه و با توجه به اسناد و مدارکی که در اختیار دارد، مقدار دارایی افراد را محاسبه کرده و برای تعیین مالیات مستقیم او اقدام میکند.
اعتراض مالیاتی شامل کدام روش محاسبه میشود؟
طبق قانون افراد تنها میتوانند به مقدار مالیات مستقیم محاسبه شده در روش خوداظهاری اعتراض کنند. در روش خوداظهاری افراد این حق را دارند که پس از دریافت برگه مالیاتی توسط ممیز مالیاتی در مراجع حل اختلاف مالیاتی اعتراض کنند. حتی افراد این حق را دارند که در مسیر تعیین برگه اظهارنامه و محاسبه داراییها برای اعتراض مالیاتی اقدام کنند. اما اگر افراد برای اظهارنامه در موعد قانونی اقدام نمیکنند، قاعدتاً حق اعتراضهای بعدی را از خود سلب کردهاند.
مطالب پیشنهادی : 0 تا 100 استعلام مالیات بر ارزش افزوده
به این ترتیب تنها میتوان برای مالیاتهای مستقیم که به روش خوداظهاری تنظیم و صادر شده است، اعتراض کرد. البته برای هر نوع اعتراض نیز یک مهلت قانونی تعیین شده است و افراد میتوانند در همین مهلت قانونی برای اعتراض و پیگیری آن اقدام کنند.
اعتراض مالیاتی چند مرحله دارد؟
مراحل اعتراض مالیاتی از ثبت اینترنتی آن در سامانه رسمی مالیات کشور آغاز میشود و مسیر قانونی خود را سپری خواهد کرد. در این میان ممکن است پرونده شما در مسیرهای مختلف قانونی جهت رسیدگی به اعتراضها قرار بگیرد. به هر حال شرایط افراد متفاوت است و نحوه استعلام داراییها و تخصیص مالیاتها گوناگون است و قاعدتاً روش رسیدگی میتواند متفاوت باشد. در ادامه مراحل اعتراض مالیاتی را در یک نگاه کلی و عمومی برای هر نوع پروژه مالیاتی بررسی خواهیم کرد.
مرحله اول؛ ثبت اعتراض در سامانه اینترنتی
ورود به سامانه Tax.gov.ir اولین قدم در مراحل اعتراض مالیاتی است. در سالهای اخیر تقریباً تمام سازمانهای دولتی کشور به سمت دولت الکترونیک حرکت کردهاند و عموماً اولین مرحله خدمات آنها از کانالهای اینترنتی آغاز میشود. سازمان امور مالیاتی کشور نیز از این جمع مستثنی نیست و برای ساماندهی خیل بسیار زیاد افراد معترض مالیاتی سامانه اینترنتی جداگانهای را راهاندازی کرده است.
مراحل اعتراض مالیاتی با ورود به سامانه مربوطه (Tax.gov.ir) آغاز میشود. پس از باز کردن صفحه سایت مربوطه در بخش ورود به سامانه اعتراض مالیاتی کلیک کنید تا مراحل اعتراض مالیاتی شما آغاز شود. پس از وارد کردن نام کاربری و رمز عبور که در هنگام ثبتنام سامانه دریافت کردهاید، وارد محیط سایت میشوید. در سایت فقط برای ثبت اعتراض اقدام خواهید کرد و نیاز به توضیح بیشتری ندارید. طبق روال قانونی پروفایل شما برای بررسی اعتراض مالیاتی در اختیار کارشناسان مربوطه قرار میگیرد. دقت کنید که طبق ماده ۲۳۸ قانون مالیاتهای کشوری مهلت اعتراض مالیاتی ۳۰ روز پس از وصول برگه مالیاتی است. پس از پایان این مهلت دیگر هیچ نوع اعتراض مالیاتی پذیرفته نمیشود.
مرحله دوم؛ رسیدگی در هیئت حل اختلاف مالیات بدوی
در صورتی که مودی مالیاتی در مهلت قانونی برای ثبت اینترنتی اعتراض خود در سامانه اقدام کرده باشد، پرونده وارد پروسه رسیدگی شده و مراحل اعتراض مالیاتی ادامه پیدا میکند. البته در این مرحله پرونده افراد به هیئت حل اختلاف مالیات بدوی ارسال میشود. این هیئت گروهی متشکل از چند سازمان دولتی است. وزارت دارایی، قوه قضایی و اصناف هر کدام یک نفر در این هیئت حل اختلاف مالیات بدوی دارند. این سه نفر نماینده تامالاختیار از سمت سازمانهای خود هستند و در قامت هیئت حل اختلاف، پروندههای اعتراض مالیاتی را رسیدگی میکنند. در عین حال هر کدام از این افراد در ارائه رأی نهایی خود مستقل از دیگری هستند.
اعلام نتیجه هیئت حل اختلاف مالیات بدوی هر چه باشد، مؤدی مالیاتی موظف است که مبلغ محاسبه شده را به عنوان مالیات بر دارایی مستقیم پرداخت نماید. اما این پایان ماجرا نیست، چرا که حتی پس از اعلام رأی هیئت حل اختلاف، مؤدی مالیاتی میتواند برای اعتراض تجدید نظر اقدام نماید. مهلت این اعتراض حداکثر ۲۰ روز پس از ابلاغ رأی هیئت حل اختلاف مالیات بدوی است.
مرحله سوم؛ بررسی پرونده در هیئت حل اختلاف تجدید نظر
مراحل اعتراض مالیاتی وابسته به نظر مؤدی مالیاتی تغییر میکند. مثلاً اگر مؤدی مالیاتی از رأی صادر شده در هیئت حل اختلاف بدوی راضی باشد، پرونده مختومه شده و مؤدی ملزم است تا مبلغ جدید تعیین شده را پرداخت نماید. اما اگر مؤدی مالیاتی همچنان نسبت به تعیین ناعادلانه مالیات اعتراض دارد، این امکان فراهم شده که مراحل اعتراض مالیاتی را تا هیئت حل اختلاف تجدید نظر بکشاند. این اعتراض در جایگاه شورای عالی مالیاتی بررسی خواهد شد.
مرحله چهارم؛ بررسی اعتراض تجدید نظر در شورای عالی مالیاتی
شورای عالی مالیاتی شامل پنج عضو اصلی و هشت عضو علیالبدل است که آخرین بخش از مراحل اعتراض مالیاتی را رسیدگی میکنند. در صورتی که دو سوم از اعضای این شورا حاضر باشند، جلسات رسیدگی برقرار است و احکام صادر شده وجه کاملاً قانونی دارند. به هر حال اگر مؤدی مالیاتی تا این مرحله پیش آمده باشد، قاعدتاً باید منتظر حکم نهایی شورای عالی مالیاتی بنشیند. چرا که نظر نهایی این شورا حکم قطعی و پایانی است و دیگر امکان تنظیم اعتراض مجددی وجود ندارد. در هر صورت اعضای شورا با در نظر گرفتن تمام مستندات، رأی نهایی را صادر کرده و مؤدی مالیاتی ملزم به پرداخت آن است.
آیا در هر زمان میتوان برای اعتراض مالیاتی اقدام کرد؟
مراحل اعتراض مالیاتی از ثبت در سامانه آغاز شده و تا جلسه شورای عالی در حل اختلاف تجدید نظر پایان میگیرد. اما این پروسه زمانی آغاز خواهد شد که به موقع و در مهلت قانونی برای ثبت اعتراض مالیاتی اقدام کرده باشید. در غیر این صورت و با پایان یافتن مهلت تعیین شده، افراد حق هیچ نوع اعتراضی ندارند. از طرفی مهلت تعیین شده در هر یک از مراحل اعتراض مالیاتی متفاوت است:
- حداکثر مهلت اعتراض مالیاتی پس از صدور برگه تشخیص مالیات ۳۰ روز است. در این مهلت ۳۰ روزه افرادی که ادعا میکنند مالیات تعیین شده ناعادلانه است، باید برای ثبت اینترنتی آن اقدام کنند.
- حداکثر مهلت اعتراض به رأی هیئت حل اختلاف مالیات بدوی فقط ۲۰ روز است. این اعتراض باید برای شورای عالی مالیاتی تهیه شود.
- حداکثر اعتراض به مالیات در جلسه تجدید نظر نیز حداکثر ۲۰ روز است.
برگ تشخیص مالیات چیست؟ آیا میتوان به آن اعتراض داشت؟
برگ تشخیص مالیاتی یک نامه رسمی و کاملاً قانونی است که از جانب اداره مالیات برای مؤدیان صادر میشود و مبلغ مالیات محاسبه شده افراد داخل آن ذکر شده است. تمام مراحل اعتراض مالیاتی پس از دریافت این برگه آغاز خواهد شد. این برگه در ادامه مراحل اظهارنامه مالیاتی صادر میشود.
اساس کار به این شکل است که افراد در موعد قانونی برای تنظیم اظهارنامه مالیاتی و ارسال آن در سازمان امور مالیاتی اقدام میکنند. بررسی این اظهارنامه در اداره امور مالیاتی حدوداً یک سال زمان برده و حداکثر ۳ ماه پس از پایان مهلت تعیین شده، برگه مذکور تنظیم شده و برای افراد فرستاده خواهد شد. البته این برگه برای هر نوع دارایی و یا هر نوع مالیات اعم از مالیات بر درآمد و یا مالیات بر ملک جداگانه تنظیم میشود.
نکته کلیدی بررسی داراییها توسط اداره مالیات است. در حقیقت اگر سازمان مالیاتی در مهلت مقرر شده برای بررسی داراییهای افراد اقدام نکند، تمام مستندات ذکر شده در اظهارنامه قطعی است و مالیات را براساس آن تنظیم میکنند. قاعدتاً از آنجایی که افراد، خود مفاد اظهارنامه را پر کردهاند، اعتراضی نیز به آن ندارند. اما مراحل اعتراض مالیاتی زمانی آغاز میشود که مدارک و مستندات اداره مالیات در مورد دارایی افراد با موارد ذکر شده در اظهارنامه مغایر باشد. در این صورت معمولاً برگه تشخیص مالیات رقم بالاتری از حد انتظار افراد است.
روش دریافت برگه ارزیابی مالیاتی
تمام افرادی که برای اظهارنامه مالیاتی اقدام کردهاند، لازم است تا در مهلت مقرر برای دریافت برگه ارزیابی مالیاتی اقدام کنند. در غیر این صورت ممکن است حق اعتراض مالیاتی را از خود سلب نمایند. برای دریافت این برگه میتوانید به اداره مالیات محل زندگی خود رجوع کرده و آن را دریافت کنید. این در حالی است که سازمان مالیاتی شرایط آنلاین دریافت برگه ارزیابی مالیات را فراهم کرده است. برای دریافت آنلاین برگ مالیاتی نیز باید از طریق سامانه my.tax.gov.ir اقدام کنید. با وارد کردن کد ملی، کلمه عبور و عدد امنیتی به پروفایل شخصی خود در سامانه مالیاتی کشور دسترسی دارید و میتوانید مفاد قید شده در برگه ارزیابی مالیاتی را دریافت کنید. برای ثبت اعتراض این مراحل را سپری کنید:
- وارد درگاه ملی خدمات الکترونیکی سازمان امور مالیاتی کشور شوید. این درگاه سایت به آدرس gov.ir است.
- با وارد کردن کد ملی و کلمه عبور به کارتابل شخصی خود دسترسی دارید.
- پس از ورود به کارتابل شخصی گزینه درخواستها را در منوی سمت راست صفحه کلیک کنید.
- در صفحه جدیدی که باز میشود، روی گزینه ثبت اعتراض و شکایت کلیک کنید.
- در مرحله بعدی صفحهای جدید باز میشود که اطلاعات کامل از لیست تمام پروندههای مالیاتی خود را مشاهده خواهید کرد. حالا میتوانید پروژه مورد نظر خود را انتخاب کرده و مراحل اعتراض مالیاتی را روی همان پرونده ادامه دهید.
- سپس با کلیک روی گزینه اعتراض به ممیز، کل مراحل اعتراض مالیاتی تمام شده است. فقط کافی است شماره برگه تشخیص مالیاتی را در کادر مربوطه وارد کنید. با ثبت اطلاعات، پرونده مالیاتی مربوط به شماره نامه مالیاتی شما وارد فاز اعتراض خواهد شد.
به این ترتیب اقدام نهایی شما برای ثبت اعتراض انجام شده است. فقط به یاد داشته باشید که مهلت قانونی برای ثبت این اعتراض حداکثر ۳۰ روز است. لذا گوش به زنگ باشید و اگر احساس میکنید که ممیز مالیاتی براساس اطلاعات غلط و یا ناعادلانه تنظیم شده است، برای ثبت اینترنتی و آغاز مراحل اعتراض مالیاتی اقدام کنید.